De Boon – de nieuwe Vlaamse boekenprijs – is voor de eerste keer uitgereikt. Pieter Gaudesaboos won in de categorie kinder- en jeugdliteratuur zowel de vakjury- als de publieksprijs met Een zee van liefde. De Nederlandse schrijver Marieke Lucas Rijneveld sleepte eveneens beide prijzen in de wacht in de fictie- en non-fictiecategorie voor zijn roman Mijn lieve gunsteling.
Lange tijd had Vlaanderen geen literaire prijs meer. Daar is nu verandering in gekomen, want gisteren werden de allereerste winnaars van de Boon bekendgemaakt. Deze splinternieuwe Vlaamse literatuurprijs voor de beste Nederlandstalige boeken werd voor de eerste keer uitgereikt op donderdagavond 24 maart 2022 in het Oostendse cultuurcentrum De Grote Post. Uit twee shortlists van elk vijf geselecteerde boeken – een voor fictie en non-fictie en een voor kinder- en jeugdliteratuur – werd telkens één winnende titel gekozen. Daarnaast was er ook een publieksprijs voor beide categorieën.
De Boon is een initiatief van de vzw Vlaamse Literatuurprijs en wordt gefinancierd door de Vlaamse overheid. Zo is het mogelijk om aan beide prijswinnaars – naast een op maat gemaakte ring – een bedrag van 50.000 euro te schenken. Bovendien krijgen alle auteurs en illustratoren op de shortlist een bedrag van 2.500 euro. De publieksprijzen, uitgereikt door VRT en De Standaard, zijn elk goed voor 5.000 euro.
Voor deze eerste editie van de Boon zijn er maar liefst 677 boeken ingezonden, waarvan 461 titels in de categorie fictie en non-fictie en 216 in de categorie van de kinder- en jeugdliteratuur. Elk boek is door minstens twee juryleden gelezen, sommige door élk jurylid. Zo werden twee longlists samengesteld van elk vijftien boeken, die vervolgens uitgepuurd werden tot twee shortlists van elk vijf titels. En nu zijn er dus ook winnaars, die zowel door de vakjury zijn benoemd als door het grote publiek. Die laatste lezersgroep was goed voor wel 10.000 stemmen.
Kinder- en jeugdliteratuur
De feestelijke avond opende met de uitreiking van de winnaars in de categorie van de kinder- en jeugdboeken. Deze jury stond onder leiding van Martine Tanghe, die versterking kreeg van Karin Amatmoekrim, Karla De Ceulener, Bart Desmyter, Vanessa Joosen en Fatinha Ramos. Zij nomineerden de volgende boeken voor hun shortlist:
- De Tunnel – Anna Woltz (Querido)
- Een zee van liefde – Pieter Gaudesaboos (Lannoo)
- Films die nergens draaien – Yorick Goldewijk & Yvonne Lacet (Ploegsma)
- Lennox en de gouden sikkel – Zindzi Zevenbergen, Brian Elstak & Hedy Tjin (De Harmonie)
- Schaduw van Toet – Lida Dijkstra & Djenné Fila (Luitingh-Sijthoff)
Eerst mocht Lili Chong de winnaar van de publieksprijs op het podium halen. Dat werd Pieter Gaudesaboos, die met Een zee van liefde een geïllustreerd verhaal schreef over een pinguïn die een tocht over de oceaan onderneemt om zijn grote liefde de beer te bereiken. Gaudesaboos vertelde dat hij zich liet inspireren door zijn dochtertje van vijf, die zich afvroeg wat liefde nu juist is. Moet je ‘hetzelfde’ zijn om elkaar lief te hebben, of kan je ook heel verschillend zijn? Want hoewel de beer en de pinguïn in zijn prentenboek heel verschillende dieren zijn, zijn ze wel allebei jongens. In zijn speech pleitte de auteur en illustrator dan ook voor verhalen ‘waarin diversiteit en verdraagzaamheid de norm zijn’, om zo toe te werken naar een tolerantere wereld.
Daarna was het de beurt aan juryvoorzitter Martine Tanghe en burgemeester van gaststad Oostende Bart Tommelein om de winnaar van de vakjuryprijs bekend te maken. Opvallend: dat was wederom Pieter Gaudesaboos. De jury loofde zijn boek dat ‘aantoont hoe je je grenzen kunt verleggen en jezelf beter kunt leren kennen’. Voorts prees ze de eenvoud die Een zee van liefde uitstraalt: ‘de tekst is uitgepuurd, er staat geen woord te veel en elk detail klopt. Soms zijn er helemaal geen woorden nodig, en dan vertellen de al even uitgepuurde en nostalgische tekeningen het verhaal voort.’ Het rapport besloot met deze mooie woorden: ‘Dit is een boek om een leven lang te koesteren. Een moderne klassieker.’
Fictie en non-fictie
Na de prijzen voor de kinder- en jeugdliteratuur werden ook die van de categorie fictie en non-fictie uitgereikt. Brigitte Raskin voerde deze jury aan, die voorts nog bestond uit Sophia Blyden, Krist Biebauw, Sam De Wilde, Rashif El Kaoui en Catherine Vuylsteke. Zij kozen uit alle inzendingen de volgende shortlist:
- De gevangenisjaren – Erdal Balci (De Geus)
- De poel – Pauline de Bok (Atlas Contact)
- Jaguarman – Raoul de Jong (De Bezige Bij)
- Mijn lieve gunsteling – Marieke Lucas Rijneveld (Atlas Contact)
- Willem die Madoc maakte – Nico Dros (Van Oorschot)
Hans Depelchin mocht eerst de publieksprijs toekennen aan Marieke Lucas Rijneveld voor Mijn lieve gunsteling, opnieuw een roman over de liefde, maar wel een van een heel ander kaliber: het boek gaat over de verboden liefde van een 49-jarige veearts voor een veertienjarige boerendochter. Rijneveld dankte in zijn speech zijn ‘lieve lezers die zich niet laten begrenzen en geen enge veearts schuwen’. Het geld van de prijs zou hij al voor een deel spenderen aan gras voor de koeien van het veebedrijf waar hij ook werkt.
Ook de vakjuryprijs, die voor de gelegenheid werd uitgereikt door voorzitter Brigitte Raskin en Vlaams minister-president Jan Jambon, bekroonde Rijnevelds roman. Het juryrapport prees het ‘ongemakkelijk verhaal dat de lezer door zijn virtuoze taligheid binnenzuigt in een adembenemende monoloog’. Want inderdaad, de taal van Rijneveld is ronduit zinderend te noemen: ‘In deze polyfonie [van geselecteerde boeken] stijgt een van die unieke, rijke stemmen boven de anderen uit, in een Nederlands dat glinstert en gloeit, onstuitbaar stroomt en stuwt, aards en zintuiglijk, beschrijvend en beschouwend, diepzinnig en toch licht is.’ Rijneveld is een ‘geboren schrijver’, aldus de jury, die haar rapport besloot met deze woorden van lof: ‘Marieke Lucas Rijneveld, wat heb jij een goed boek geschreven.’ Daarmee verwees ze naar de Vlaamse schrijver Louis Paul Boon (1912-1979), naar wie de nieuwe prijs is vernoemd. Toen hij in 1942 de Leo J. Krynprijs won voor zijn debuutroman De voorstad groeit, kreeg hij diezelfde woorden te horen van niemand minder dan Willem Elsschot.
Controverse
Nog voor de Boon werd uitgereikt, was er al een controverse ontstaan. Op de shortlist van de categorie fictie en non-fictie waren de Belgische auteurs de grote afwezigen, wat opvallend is gezien de expliciet Vlaamse achtergrond en financiering van de prijs. Er was wel één Belgische auteur die de shortlist van de kinder- en jeugdcategorie haalde: Pieter Gaudesaboos, die uiteindelijk ook met de winst ging lopen. In de uitzending van het Canvasprogramma De Afspraak van 21 maart verdedigden juryvoorzitters Raskin en Tanghe hun shortlists. De nationaliteit van de auteurs speelde volgens hen geen enkele rol in de selectieprocedure. Hun oog ging alleen naar de literaire kwaliteit. ‘Het is een prijs voor een Nederlandstalig boek’, aldus Tanghe. ‘Zou dat ook niet als een belediging overkomen voor Vlaamse auteurs als er geëist zou worden dat er bijvoorbeeld minstens twee Vlamingen op de shortlist staan?’ Finaal bleek de controverse onnodig: bij de winnaars van deze Vlaamse prijs voor de beste Nederlandstalige boeken zat zowel een Vlaming als een Nederlander.
De Boon in 2023
Jan Jambon verklaarde op de uitreikingsplechtigheid dat de Boon zal worden uitgereikt tot er een minister van Cultuur zal zijn die de stekker eruit trekt. Daar voegde hij nog geruststellend aan toe: ‘Dat zal ik niet zijn.’ In 2023 zullen er dus opnieuw titels bekroond worden in dezelfde categorieën. De juryleden voor de volgende editie zijn intussen ook bekendgemaakt. Joke Van Leeuwen zal aan het hoofd staan van de jury van de fictie- en non-fictiecategorie. Zij laat zich bijstaan door Catherine Vuylsteke, Ihsane Chioua Lekhli, Krist Biebauw, Max Urai en Sam De Wilde. De nieuwe jury voor de kinder- en jeugdboeken zal naast aanvoerder Sven Speybrouck ook bestaan uit Bart Desmyter, Karla De Ceulener, Thomas de Veen, Vanessa Joosen en Winny Ang. Titels kunnen ingezonden worden tot 16 september 2022. De uitreiking zal plaatsvinden op 23 maart 2023.
Wie de uitreikingsplechtigheid wil (her)bekijken, kan hier terecht.
Wie meer wil weten over de longlists, shortlists, de jury en de winnaars, kan hier terecht.
